Λίγα λόγια για τα Χανιά
Κτισμένη στην τοποθεσία της μινωικής Κυδωνίας, η πόλη των Χανίων βρίσκεται στον μυχό του ομώνυμου κόλπου, ανάμεσα στις χερσονήσους Ακρωτήρι και Όνυχα. Παλιά πρωτεύουσα της Κρήτης (από το 1847 μέχρι το 1972), τα Χανιά είναι σήμερα η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Κρήτης, μετά το Ηράκλειο, και πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού. Τα Χανιά περιλαμβάνουν την παλαιά και τη νέα πόλη. Κυριαρχούν διαφορετικοί αρχιτεκτονικοί ρυθμοί, που μαρτυρούν την ιστορική διαδρομή της σημαντικής αυτής πόλης. Μετά τους Άραβες και τους Βυζαντινούς κατακτήθηκε από τους Ενετούς το 1252 και παραδόθηκε στους Τούρκους το 1669, πριν ενωθεί με την υπόλοιπη Ελλάδα, παρουσία του Ελευθερίου Βενιζέλου και του βασιλιά Κωνσταντίνου Α την 1η Δεκεμβρίου1913. Η παλιά πόλη αποτελεί ένα αυτοτελή οικισμό με ευδιάκριτα όρια που ορίζουν τα ενετικά τείχη που την πλαισιώνουν.
Τα Χανιά συνδέονται ακτοπλοϊκώς καθημερινά με το λιμάνι του Πειραιά από το λιμάνι της Σούδας (7 χλμ.). Αεροπορικώς τα Χανιά εξυπηρετούνται από το αεροδρόμιο στο Ακρωτήρι που απέχει 15 χλμ. ανατολικά από την πόλη.
Η παλιά πόλη, κτισμένη γύρω από το ενετικό λιμάνι, αποτελεί η ίδια μια σχετικά αυτοτελή περιοχή όπου ενετικά κτίσματα και μεταγενέστερα τουρκικά στοιχεία συνθέτουν ένα ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό σύνολο. Ιστορικό κέντρο της πόλης των Χανίων με τα ενετικά τείχη να καθορίζουν τα όρια ανάμεσα στην παλιά και τη σύγχρονη εκδοχή της πόλης και τους πολλαπλούς προμαχώνες τους, η παλιά πόλη έχει ανακηρυχθεί διατηρητέα. Αποτελείται από πέντε συνοικίες που συνδέονται μεταξύ τους και περικλείουν το ενετικό λιμάνι.
Ο σχεδιασμός της οφείλεται στον Βενετό μηχανικό Michelle Sanmichelli. Στην άκρη του βραχίονα, που προστατεύει το λιμάνι προς Βορρά, βρίσκεται ο Φάρος. Κτίστηκε από τους Ενετούς το 1570 και επισκευάστηκε από τους Αιγυπτίους το 1830, οπότε και απέκτησε τη σημερινή του μορφή.
Στα ανατολικά της Παλαιάς Πόλης βρίσκεται η συνοικία Σπλάντζια (ή Πλάζα), που αντιστοιχεί στον παλιό τουρκικό μαχαλά. Εδώ υπάρχουν, μεταξύ άλλων, ο Ιερός Ναός των Αγίων Αναργύρων, η μόνη ορθόδοξη εκκλησία που είχε την άδεια να λειτουργεί κατά την εποχή των Βενετών και αργότερα των Τούρκων, καθώς και η Πλατεία Σιντριβανιού.
Η συνοικία Νεώρια (ή Χιόνες) στα βορειοανατολικά αντιστοιχεί στην περιοχή του παλιού λιμανιού της πόλης και στα ενετικά ναυπηγεία του 14ου και του 16ου αιώνα, από τα οποία πήρε το όνομά της η περιοχή.
Στο κέντρο της Παλαιάς Πόλης, δυτικά από τα Νεώρια, βρίσκεται η συνοικία Καστέλλι. Πρόκειται για μια υπερυψωμένη τοποθεσία της βυζαντινής ακρόπολης όπου αργότερα κτίστηκαν το «παλάτσο» του Βενετού διοικητή και το κονάκι του πασά Χανίων. Οι Ενετοί αποκαλούσαν την περιοχή Castello Vecchio.
Στα νοτιοανατολικά της παλαιάς πόλης βρίσκεται η εβραϊκή συνοικία ή Οβραϊκά. Θυμίζει την εποχή που η ακμάζουσα εβραϊκή κοινότητα των Χανίων είχε υποχρεωθεί από τους Ενετούς να κατοικεί εντός οροθετημένης περιοχής, της judeca, όπου λειτουργούσαν δύο συναγωγές.
Στα όρια των Οβραϊκών, στην οδό Χάληδων, συναντάμε το Λαογραφικό Μουσείο Χανίων και την εκκλησία του Αγίου Φραγκίσκου (14ος αιώνας) στην οποία στεγάζεται το Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων, και βορειότερα το τουρκικό λουτρό (χαμάμ). Στη νότια πλευρά των Οβραϊκών και στην οδό Σκρύδλωφ, βρίσκονται τα λεγόμενα Στιβανάδικα (από το στιβάνι την κλασική κρητική μπότα). Ανάμεσα στα καταστήματα δερματίνων ειδών και σουβενίρ επιβιώνουν λιγοστά, πλέον, παραδοσιακά εργαστήρια υποδηματοποιίας.
Έπειτα από αρχαιολογικές ανασκαφές αποκαλύφθηκε με βεβαιότητα πως στη θέση της σημερινής πόλης -στη θέση Καστέλλι- ήταν χτισμένη στην αρχαιότητα η Κυδωνία, την οποία έχτισαν οι Κύδωνες, αρχαιότατος λαός που αναφέρεται ήδη από τον Όμηρο. Ο Ηρόδοτος όμως δίνει μια άλλη εκδοχή για τη συνοίκησή της, σύμφωνα με την οποία οι Σάμιοι επαναστάτησαν ενάντια στον τύραννο Πολυκράτη και αφού έδιωξαν τους Ζακύνθιους κατέλαβαν την Κυδωνία και την ανοικοδόμησαν το 519 π.Χ. Σημασία έχει πως η πόλη διατηρήθηκε και στα ρωμαϊκά χρόνια γνωρίζοντας μάλιστα ακμή αφού διέθετε θέατρο και άλλα δημόσια κτίρια. Διατηρήθηκε ακμαία ως την κατάληψή της από τους Άραβες (823-961 μ.Χ.). Η πόλη παρουσίασε ανάπτυξη στο χρόνια της Eνετοκρατίας και αποτέλεσε έδρα του έπαρχου. Στις 11 Αυγούστου 1645 η πόλη πέρασε στα χέρια των Τούρκων έπειτα από πολιορκία δύο μηνών. Το 1898 μετά την αποχώρηση του τουρκικού στρατού τα Χανιά ορίστηκαν πρωτεύουσα της Κρητικής Πολιτείας (1898- 1913). Στο φρούριο Φιρκά υψώθηκε η πρώτη ελληνική σημαία και σήμανε την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα το 1913.
Τι να δείτε στα Χανιά
Εκκλησίες στο Ν.Χανίων
Όπως και στην υπόλοιπη Κρήτη, ο αριθμός των εκκλησιών του Νομού Χανίων είναι σημαντικός, με αποτέλεσμα να είναι αδύνατη η πλήρης καταγραφή τους. Εάν θέλετε να επισκεφθείτε κάποια μικρή εκκλησία, το κλειδί της πόρτας της φυλάγεται συχνά από κάποιον κάτοικο του κοντινότερου οικισμού.
Ενδεικτικά, στην πόλη των Χανίων μπορείτε να επισκεφθείτε τη Μητρόπολη Χανίων, την Εκκλησία της Τριμάρτυρης ή Εκκλησία των Εισοδίων. Στον Δήμο Κισσάμου τους ναούς των Αγίων Πολυκάρπου, Νικολάου και Πολυκάρπου. Το ξωκλήσι της Αγίας Ειρήνης στη Γραμβούσα. Στον οικισμό της Πολυρρήνιας υπάρχει της μικρός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου. Στην ακρόπολη της αρχαίας Πολυρρήνιας υπήρχε ναός της Δικτύννης Αρτέμιδος (4ος αιώνας π.Χ.), χώρος στον οποίο κτίστηκε (γύρω στο 1894) η εκκλησία των Αγίων Πατέρων.
Στον Δήμο Μηθύμνης τους ναούς Αγίου Παντελεήμονα, Αγίου Γεωργίου, Αγίας Παρασκευής, Αγίας Τριάδας. Στον Δήμο Πελεκάνου της ναούς Αγίου Ιωάννη, Μιχαήλ Αρχαγγέλου και Αγίας Παρασκευής στην περιοχή της Σαρακήνας. Κοντά στο φρούριο του Φραγκοκάστελλου, προς την πλευρά της θάλασσας, βρίσκονται η ερειπωμένη εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους, καθώς και ο ναός του Αγίου Νικήτα (1371), όπου σώζονται ίχνη παλαιοχριστιανικής βασιλικής κ.ά.
Χανιά - Μονή Χρυσοσκαλίτισσας
H Μονή Χρυσοσκαλίτισσας είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Το μοναστήρι ορθώνεται πάνω σ’ ένα βράχο -περίπου 35 μέτρων- πλάι στη θάλασσα με πανοραμική θέα στο πέλαγος. Σύμφωνα με την παράδοση πήρε την ονομασία του από το ένα και μοναδικό χρυσό σκαλί που υπάρχει ανάμεσα στα 90 σκαλιά που οδηγούν στη Μονή. Μόνο οι πιστοί χριστιανοί μπορούν να το διακρίνουν, σύμφωνα πάντα με τον λαϊκό θρύλο. Στο εσωτερικό της Μονής φυλάσσεται εικόνα της Παναγίας ασημωμένη για προσκύνημα που λέγεται ότι αριθμεί χίλια και πλέον χρόνια, πράγμα όμως που δεν είναι εξακριβωμένο. Στην περιοχή, που βρίσκεται χτισμένο σήμερα το μοναστήρι, βρέθηκαν ακόμη ίχνη μινωικού οικισμού, πιθανόν ψαράδων της γύρω περιοχής, αλλά και μεταγενέστερα όστρακα, της ρωμαϊκής εποχής.
Μονή της Αγίας Τριάδας Τζαγκαρόλων
Η μονή της Αγίας Τριάδας Τζαγκαρόλων είναι χτισμένη στους πρόποδες της βουνοκορφής Τζομπόμυλος στο νομό Χανίων. Το μοναστήρι ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα από δύο αδέλφια μοναχούς, τον Ιερεμία και τον Λαυρέντιο Τζαγκαρόλο, γόνους βενετσιάνικης οικογένειας. Στην επανάσταση του 1866 το μοναστήρι εγκαταλείφθηκε και το 1877 χρησιμοποιήθηκε για τις συσκέψεις των επαναστατών. Περπατώντας μέσα από μια μακρά δεντροστοιχία από κυπαρίσσια φτάνει κανείς στην κεντρική πύλη, που στολίζουν δύο κολόνες ιωνικού και κορινθιακού ρυθμού. Εντυπωσιακό είναι το καμπαναριό της μονής, χτισμένο το 1864.
Ο κυρίως ναός είναι αφιερωμένος στην Αγία Τριάδα και τα παρεκκλήσια στη Ζωοδόχο Πηγή και τον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο. Το ξυλόγλυπτο, επίχρυσο τέμπλο κατασκευάστηκε το 1836 και το μεγαλύτερο μέρος των εικόνων του είναι έργα του ικανού ζωγράφου Μερκουρίου από τη Σαντορίνη περί το 1840. Τα τέμπλα στο νότιο παρεκκλήσιο και στο ναϊσκο του Σωτήρα χρονολογούνται από το 17ο αιώνα.
Στη Mονή θα βρείτε μουσείο με έργα της μεταβυζαντινής περιόδου, μεταξύ των οποίων εικόνες του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου (16ος αι.), του Αγίου Νικολάου (17ος αι.), του ένθρονου Παντοκράτορα, της Ζωοδόχου Πηγής και της Δευτέρας Παρουσίας. Επίσης φυλάσσονται χρυσοκέντητα άμφια, χειρόγραφο λειτουργικό ειλητάριο του 12ου αιώνα, νεώτερα χειρόγραφα, βιβλία και έγγραφα, σταυροί και άλλα εκκλησιαστικά κειμήλια.
Σήμερα η Μονή, αν και έχει μικρό αριθμό μοναχών, είναι και πάλι σε ακμή, με ιδιαίτερη επίδοση στις βιοκαλλιέργειες.
Μονή Γκουβερνέτου
Η Μονή Γκουβερνέτου είναι χτισμένη στην άκρη του ακρωτηρίου Μελέχα, 20 χιλιόμετρα ανατολικά από τα Χανιά. Σύμφωνα με επιγραφή της εισόδου, η μονή χτίστηκε το 1537. Οφείλει την ίδρυσή της στον Άγιο Ιωάννη τον Ερημίτη. Έχει κριθεί διατηρητέα από το 1900 με απόφαση της Ιεράς Συνόδου. Στην είσοδο της μονής βρίσκεται ο ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου, ο οποίος είναι σταυροειδής με τρούλο.
Οι επισκέπτες μπορούν να προσεγγίσουν το μοναστήρι από τη Mονή Τζαγκαρόλων, ακολουθώντας ένα στενό δρόμο που περνάει μέσα από ένα πολύ όμορφο φυσικό τοπίο, καταπράσινο και κατάφυτο από λογής-λογής δέντρα, όπως ελιές, χαρουπιές αλλά και θάμνους, αγριοβότανα κ.ά.
Μοναστήρια στο Ν.Χανίων
Ο Νομός Χανίων έχει πολλά ονομαστά μοναστήρια. Τα πιο γνωστά είναι:
Η μονή της Αγίας Τριάδας Τζαγκαρόλων, χτισμένη στους πρόποδες της βουνοκορφής Τζομπόμυλος.
Το μοναστήρι ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα από δύο αδέλφια μοναχούς, τον Ιερεμία και τον Λαυρέντιο Τζαγκαρόλο, γόνους βενετσιάνικης οικογένειας. Στην επανάσταση του 1866 το μοναστήρι εγκαταλείφθηκε και το 1877 χρησιμοποιήθηκε για τις συσκέψεις των επαναστατών.
Περπατώντας μέσα από μια μακρά δεντροστοιχία από κυπαρίσσια φτάνει κανείς στην κεντρική πύλη όπου δύο κολόνες ιωνικού και κορινθιακού ρυθμού υποδέχονται τον προσκυνητή. Λίγο μετά, ένα μεγαλόπρεπο καμπαναριό χτισμένο το 1864 δεσπόζει στον χώρο. Ο κυρίως ναός είναι αφιερωμένος στην Αγία Τριάδα και τα παρεκκλήσια στη Ζωοδόχο Πηγή και τον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο. Στη Mονή θα βρείτε μουσείο με έργα της μεταβυζαντινής περιόδου και χειρόγραφα που διασώθηκαν από το 19ο αιώνα και πριν.
Από τη Μονή Τζαγκαρόλων απέχει μόλις τέσσερα χιλιόμετρα η Μονή Γκουβερνέτου που έχει κριθεί διατηρητέα από το 1900 με απόφαση της Ιεράς Συνόδου. Σταυροπηγιακή μονή χτισμένη στην άκρη του ακρωτηρίου Μελέχα. Αν θέλετε να προσεγγίσετε το μοναστήρι θα πρέπει να συνεχίσετε βόρεια, από τη Mονή Τζαγκαρόλων, ακολουθώντας τον στενό δρόμο για τη Μονή μέσα από ένα πολύ όμορφο φυσικό τοπίο, καταπράσινο και κατάφυτο από λογής-λογής δέντρα, όπως ελιές, χαρουπιές αλλά και θάμνους, αγριοβότανα κ.ά.. Στο κέντρο του προαυλίου χώρου της μονής βρίσκεται η εκκλησία της Κυρίας των Αγγέλων, ένας θολοσκεπής ναός με φιλοτεχνημένη πρόσοψη.
Σε απόσταση μόλις μισής ώρας περπατήματος από τη μονή βρίσκεται ένα εγκαταλελειμμένο μοναστήρι, η Μονή Αγίου Ιωάννου ή Μονή Καθολικού. Πιθανόν πρόκειται για την αρχαιότερη μονή της Κρήτης -χρονολογείται στον 6ο-7ο αιώνα. Το μοναστήρι που μοιάζει σκαρφαλωμένο στο τοίχωμα του φαραγγιού και θα το προσεγγίσετε περνώντας μέσα από το φαράγγι Αυλάκι που θα σας σαγηνεύσει με την άγρια κι επιβλητική ομορφιά του. Στο μοναστήρι αυτό ήταν ασκητής ο Άγιος Ιωάννης ο Ερημίτης.
Χανιά - Παλαιόχωρα - Φρούριο Castel Selino
Το φρούριο Castel Selino είναι χτισμένο σε λόφο πάνω από την Παλαιόχωρα. Στην περίοδο της Ενετικής κυριαρχίας στο νησί όταν το 1282 ο δούκας της Κρήτης έχτισε το φρούριο, από το οποίο αργότερα μετονομάστηκε και ολόκληρη η επαρχία (Σελίνου). Αργότερα άρχισαν να συγκεντρώνονται στην περιοχή διάφοροι βιοτέχνες, ψαράδες και έμποροι από τα περίχωρα ώστε αναπτύχθηκε εμπορικά ο οικισμός. Το φρούριο καταστράφηκε από τον τρομερό κουρσάρο Μπαρμπαρόσα το 1539.
Χανιά - Λισσός
Στη Λισσό ξεχωρίζει το Ιερό του Ασκληπιού στο οποίο σώζεται το θαυμάσιο επιδαπέδιο ψηφιδωτό του σε πολύ καλή κατάσταση μέχρι σήμερα. Σώζονται ακόμα λαξευτοί τάφοι και υπολείμματα θεάτρου της ρωμαϊκής εποχής.
Προτιμήστε να επισκεφθείτε τη Σούγια και τη Λισσό με τα εκδρομικά καραβάκια που κάνουν καθημερινά δρομολόγια από την Παλαιόχωρα.
Χανιά - Αγία Ρουμέλη
Η Αγία Ρουμέλη είναι ένα γραφικό παραθαλάσσιο χωριό βρίσκεται στην έξοδο του φαραγγιού της Σαμαριάς, γι’ αυτό και πολλοί πεζοπόροι την προτιμούν για τη διανυκτέρευσή τους, αφού διασχίσουν το φαράγγι. Αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν πως στην τοποθεσία προϋπήρξε η αρχαία πόλη Τάρρα που αναπτύχθηκε στους υστερομινωικούς και ρωμαϊκούς χρόνους και λείψανα των πολιτισμών θα βρείτε στην περιοχή. Η πόλη πρέπει να ιδρύθηκε τον 5ο π.Χ. αιώνα και άκμασε κατά τα ελληνιστικά, τα ρωμαϊκά και τα βυζαντινά χρόνια. Πρόκειται για μία από τις έξι πόλεις που συγκρότησαν το Κοινό των Ορείων. Η ανασκαφή της έφερε στο φως το αρχαίο νεκροταφείο της πόλης με σημαντικά κτερίσματα, τα ερείπια ναού του Ταρραίου Απόλλωνα (κατά άλλη εκδοχή, της Aρτέμιδος), νομίσματα που δείχνουν την αυτονομία της, όπως και έργα της υαλουργίας που αναπτύχθηκαν στη ρωμαϊκή εποχής. Τα ευρήματα βρίσκονται στις προθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Χανίων.
Χανιά - Σούγια μονοπάτι
Ένα πολύ ενδιαφέρον μονοπάτι ξεκινάει από το χωριό Σούγια και οδηγεί στην παραλία του Λισσού. Η διαδρομή διαρκεί περίπου δύο ώρες και διανύει ένα αυθεντικό τοπίο της κρητικής υπαίθρου, με πλατάνια, χαρουπιές, πεύκα και πικροδάφνες και θάμνους. Το μονοπάτι οδηγεί στην παραλία της Λισσού, που βρέχεται από το Λιβυκό Πέλαγος. Στην ακτή υπάρχουν λείψανα του αρχαίου οικισμού.
Φαράγγια Χανίων - Μικρότερα Φαράγγια
Εκτός από το επιβλητικό Φαράγγι της Σαμαριάς, το φαράγγι του Νίμπρου και το Τοπολιανό φαράγγι, η περιοχή των Χανίων διαθέτει αρκετά ακόμη φαράγγια, μικρότερα σε μέγεθος, αλλά εξίσου ενδιαφέροντα. Η διάσχισή τους αποτελεί μια μοναδική εμπειρία για τους επισκέπτες. Περισσότερες πληροφορίες για τα φαράγγια αυτά μπορούν οι ενδιαφερόμενοι να λάβουν από τον Ορειβατικό Σύλλογο Χανίων, τηλ. 2821044647.
Τα πιο ενδιαφέροντα από τα φαράγγια αυτά είναι:
Ανώπολη: ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ, ανάμεσα στην Ανώπολη και την Αράδαινα, που καταλήγει στην παραλία Διαλισκάρι (7 χλμ μήκος).
Επανωχώρι: ΤΟ ΚΑΤΑΠΡΑΣΙΝΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΕΙΡΗΝΗΣ, που τελειώνει στην παραλία της Σούγιας (διαδρομή 4 ώρες). Από την Αγία Ειρήνη δρόμος 12 χλμ οδηγεί στον Ομαλό.
Θέρισο: ΤΟ ΕΠΙΒΛΗΤΙΚΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ, που συνδέει το χωριό με τα Χανιά. Ο δρόμος περνά μέσα στο φαράγγι, που χρησιμοποιήθηκε ως έδρα Κρητών επαναστατών.
Μαλάξα: Το ΜΙΚΡΟ ΦΑΡΑΓΓΙ, βάθους 400 μ, κοντά στο χωριό.
Παλαιοχώρα: Το ΜΙΚΡΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΑΝΥΔΡΟΙ-ΓΙΑΝΙΣΚΑΡΗ, διαδρομή 30'.
Τοπολιανό Φαράγγι
ΤΟ ΤΟΠΟΛΙΑΝΟ ΦΑΡΑΓΓΙ, μήκους 1.500 μ. Έχει κατακόρυφες, πανύψηλες πλαγιές, στις οποίες θα δείτε πολλές σπηλαιώδεις κοιλότητες. Μια από αυτές είναι το εξερευνημένο σπήλαιο της Αγίας Σοφίας, σε ύψος 80 μ., στα δεξιά του δρόμου, που διασχίζει το φαράγγι. Είναι γεμάτο σταλαγμίτες και σταλακτίτες σε συναρπαστικά σχήματα. Παρουσιάζει και αρχαιολογικό ενδιαφέρον γιατί βρέθηκαν όστρακα Νεολιθικής Εποχής.
Φαράγγι της Σαμαριάς
Πρόκειται για το μεγαλύτερο φαράγγι της Ευρώπης με 18 χλμ συνολικό μήκος, ενώ και η διαδρομή για να το διασχίσουμε είναι 14 χλμ. Το πλάτος του κυμαίνεται από 150 έως 3 μέτρα, στο στενότερο σημείο του, τις Πόρτες. Ανακηρύχθηκε εθνικός δρυμός το 1962, για την προστασία της σπάνιας χλωρίδας και πανίδας. Το 1980, βραβεύτηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης ως μία από τις πιο όμορφες περιοχές.
Χάρη στην άγρια και βαραθρώδη διαμόρφωσή του, είναι ο μοναδικός τόπος που ζει ακόμη το "αγρίμι" όπως λένε οι ντόπιοι τον κρητικό αίγαγρο. Ζουν επίσης πολλά σπάνια είδη πουλιών και σ' όλο το μήκος του φαραγγιού φυτρώνουν πολλά και σπάνια βότανα, όπως το άγριο δίκταμο και αγριολούλουδα.
Μέσα στο φαράγγι απαγορεύεται το κυνήγι, το άναμμα φωτιάς, η συλλογή λουλουδιών και βοτάνων, καθώς και η διανυκτέρευση. Σ' όλο το μήκος της διαδρομής υπάρχουν φύλακες καθώς και αγωγιάτες με μουλάρια που μεταφέρουν με κάποιο κόμιστρο, όποιον παρουσιάσει κάποιο πρόβλημα.
Ακόμα, στην είσοδο δίνεται ένα συμβολικό εισιτήριο, που επιστρέφεται στην έξοδο, για να ελέγχεται αν όλοι οι επισκέπτες βγήκαν από το φαράγγι. Το χειμώνα το φαράγγι είναι αδιάβατο και το πέρασμα επιτρέπεται από τις αρχές Μαΐου μέχρι το τέλος Οκτωβρίου. Η πορεία διαρκεί 6-8 ώρες ανάλογα με τις ικανότητες του πεζοπόρου. Για την πορεία πρέπει να έχουμε εφοδιαστεί με κατάλληλα σκληρά παπούτσια, (άρβυλα), και ελαφρά τροφή. Νερό δε χρειάζεται να μεταφέρουμε μαζί μας, αφού σ' όλο το μήκος του Φαραγγιού κυλούν ρυάκια με γάργαρα, καθάρια νερά. Πρέπει δε, να έχουμε ενημερωθεί πότε φεύγει το τελευταίο καραβάκι από την Αγία Ρουμέλη όπου θα βγούμε, για τα Σφακιά.
Ο Ξυλόσκαλος, στην είσοδο του φαραγγιού και σε υψόμετρο 1.200 μ , είναι ένα στενό μονοπάτι με ξύλινο στηθαίο για την ευκολία και προστασία αυτών που θα κατεβούν στο Φάραγγα, όπως το λένε οι ντόπιοι. Κατηφορίζοντας το μονοπάτι, σιγά-σιγά ο επισκέπτης αισθάνεται δέος. Βουνά πανύψηλα δεξιά και αριστερά και μια χαράδρα μπροστά χωρίς τέλος. Αναρίθμητες αποχρώσεις του πράσινου και πέρα στο βάθος άλλο κι άλλο ψηλό βουνό. Τέσσερα χιλιόμετρα κατηφόρα όπου άλλοτε μπροστά είναι το χάος, άλλοτε πανύψηλα δέντρα, πηγές με νερό και κάπου - κάπου θεόρατοι βράχοι που νομίζεις ότι θα κόψουν το δρόμο.
Μετά από 30 λεπτά πορεία μια μικρή αλλαγή στο τοπίο. Μπροστά και δεξιά το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου περιτριγυρισμένο με τεράστια κυπαρίσσια και 2 πύλες στο προθάλαμο. Εδώ είναι το βάθος του φαραγγιού και γύρω ορθώνονται βουνά ως 2.000 μέτρα. Στη συνέχεια η πορεία αλλάζει, γίνεται πιο ομαλή. Κάθε λίγο άλλα μικρότερα φαράγγια έρχονται να ενωθούν με τον φάραγγα. Η κοιλάδα αρχίζει να πλαταίνει και το νερό εντελώς ξαφνικά χάνεται μέσα στη γη.
Εδώ κάτω, στη μέση του Φάραγγα είναι το χωριό Σαμαριά, ακατοίκητο πλέον, αφού οι ξυλοκόποι και οι βοσκοί που το κατοικούσαν, μεταφέρθηκαν αλλού όταν έγινε ο Εθνικός δρυμός, το 1962 . Στο βυζαντινό εκκλησάκι του 14ου αι. που βρίσκεται εδώ, σώζονται πολλές εικόνες και τοιχογραφίες. Είναι αφιερωμένο στην όσια Μαρία την Αιγυπτία, το όνομα της οποίας έγινε Σία Μαρία και τέλος Σαμαριά, όνομα που πήρε ολόκληρη η περιοχή.
Με την πηγή του, το χωριουδάκι προσφέρεται ως ιδανικός τόπος για μια ανάπαυλα και ένα πρόχειρο γεύμα. Βρίσκεται άλλωστε στα μισά της διαδρομής. Τώρα το τοπίο αλλάζει όψη. Η χαράδρα στενεύει και πανύψηλοι τοίχοι βράχων έρχονται όλο και πιο κοντά. Λίγο πριν τις Πόρτες, δεξιά υπάρχει ένα πλάτωμα κι ένα ρυάκι που τρέχει, για να σταθεί και να ξεδιψάσει ο επισκέπτης.
Φτάνοντας στις Πόρτες το θέαμα είναι μαγευτικό! Οι δύο πλευρές του φαραγγιού πλησιάζουν η μία την άλλη τόσο, που δίνουν την εντύπωση πως θα ενωθούν και σχηματίζουν μια στενή πόρτα πλάτους 3 μέτρων και ύψους 600 μέτρων . Περνώντας το στενό πέρασμα στο βάθος διακρίνεται το καταγάλανο της θάλασσας. Το μονοπάτι οδηγεί τώρα μέσα σε ξερό χείμαρρο, πάνω σε στρογγυλές πέτρες. Το φαράγγι πλαταίνει και φτάνει σε ένα άλλο έρημο χωριό, την Αγία Ρουμέλη.
Ένα χιλιόμετρο πιο κάτω, περπατώντας πάνω στις ίδιες πέτρες, βρίσκεται το νέο χωριό Αγία Ρουμέλη. 'Όμορφος επίλογος στην πορεία η έξοδος από το Φαράγγι στο Λυβικό πέλαγος. Ένα μπάνιο μετά από τη μεγάλη πορεία, είναι ό,τι καλύτερο, σε μια θαυμάσια ακρογιαλιά με χοντρή άμμο, μαύρα βότσαλα και πεντακάθαρη θάλασσα.
Φαράγγι του Νίμπρου
ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΟΥ "ΝΙΜΠΡΟΥ". Έχει μήκος 6-7 χλμ και είναι ένα από τα στενότερα και βαθύτερα της χώρας. Σε μερικά σημεία οι δυο πλαγιές του απέχουν μόλις δυο μέτρα και το βάθος του είναι 300 μ., ενώ αλλού συγκλίνουν ακόμα πιο πολύ, ώστε να μη φαίνεται πια ο ουρανός. Κυπαρίσσια, άλλα δέντρα και πουρνάρια φυτρώνουν άφθονα στις πλαγιές και στο βάθος του φαραγγιού. Ο αυτοκινητόδρομος, που οδηγεί στη Χώρα Σφακίων, περνάει μέσα στο φαράγγι.
Χανιά - Παλαιόχωρα - Παραλίες
Οι παραλίες της Παλαιόχωρας είναι πολλές και ενδιαφέρουσες. Στην Παχιά Άμμο, δυτικά της Παλαιόχωρας, θα βρείτε μια αμμώδη οργανωμένη παραλία, οργανωμένη, που προσφέρει τη δυνατότητα για ενασχόληση με θαλάσσια σπορ. Στα Χαλίκια, στα ανατολικά της Παλαιόχωρας υπάρχει μια ακτή που καλύπτεται από βότσαλα, με διάφανα νερά. Είναι οργανωμένη με ξαπλώστρες και ομπρέλες και θα βρείτε τριγύρω ταβέρνες. Στον Ψιλό Βόλακα η ακρογιαλιά είναι ερημική στρωμένη με βότσαλο, ενώ η ερημική παραλία της Καραβόπετρας καλύπτεται από βότσαλα, με επιβλητικό βράχο καταμεσής.
Παραλίες Ν. Χανίων
Ολόκληρος ο Nομός Χανίων είναι γεμάτος παραλίες, τόσο στην πλευρά του Κρητικού όσο και στην πλευρά του Λιβυκού Πελάγους. Κοντά στην πόλη των Χανίων θα βρείτε τη Χρυσή Ακτή και τον Πλατανιά, ενώ στο Μάλεμε υπάρχει μια μεγάλη σε μήκος αμμώδης παραλία. Στο Ακρωτήρι μοναδικά τοπία απλώνονται στις ακτές Μαράθι, Σταυρός στον όρμο του Καλαθά. Στη δυτική άκρη του νησιού βρίσκεται η Φαλάσαρνα με εκπληκτική αμμώδη παραλία και μικρότερους πιο απόμερους κόλπους.
Στην άκρη του ακρωτηρίου της Γραμβούσας βρίσκεται ο Μπάλος μια παραλία ξεχωριστής ομορφιάς. Άλλες παραλίες είναι: Ελαφονήσι με τη ροζ άμμο και το νησάκι καταμεσής του Λιβυκού Πελάγους στα νότια, η Παλαιόχωρα με παραλία με βότσαλα, η Σούγια με μια μεγάλη παραλία από ψιλό βοτσαλάκι και το απέραντο γαλάζιο, ο Άγιος Παύλος Σφακίων και ο Ίλιγγας με τα σμαραγδένια νερά τριγυρισμένος από ψηλά βράχια, παρθένα τοπία, και το περίφημο Φραγκοκάστελλο με το επιβλητικό ενετικό φρούριο στην άκρη της αμμουδερής παραλίας.
Σπήλαια Χανίων
Η περιοχή των Χανίων διαθέτει αρκετά σημαντικά σπήλαια, γνωστά ήδη από την Μινωική Εποχή. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι:
Χώρα Σφακιών – Φραγκοκάστελο: Η ΣΠΗΛΙΑ ΔΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ, στην παραλία - προσιτή μόνο με βάρκα. Εδώ λειτουργούσε νομισματοκοπείο της επανάστασης του 1770.
Αγία Μαρίνα: ΝΕΡΟΣΠΗΛΙΑΣ, 1,5 χλμ Ν, με σταλακτίτες και σταλαγμίτες - μεσομινωικός τόπος λατρείας.
Θέρισο: Το ΣΠΗΛΑΙΟ ΣΑΡΑΚΗΝΑ, 2 χλμ Β. Βρέθηκαν αρχαία αγγεία.
Μαλάξα: Οι ΣΠΗΛΙΕΣ ΑΧΛΟΔΟΛΑΚΚΙ και ΓΡΑΙ ΣΠΗΛΕ, κοντά στο χωριό.
Φουρνές: Η ΣΠΗΛΙΑ "ΧΟΙΡΟΣΠΗΛΙΟΣ", 2 χλμ Β.
Σπηλιές Ζούρες και Χάρακας
Οι ΣΠΗΛΙΕΣ ΖΟΥΡΕΣ και ΧΑΡΑΚΑΣ, κοντά στο χωριό Αζωγυρές, όπου ασκήτεψαν οι 99 άγιοι πατέρες όταν ήρθαν από την Αίγυπτο, την Κύπρο και την Αττάλεια το 1300 μέσω Γαύδου. Εδώ θα δείτε το "Μουσείο της φύσης" με το μοναδικό αειθαλή πλάτανο.
Σπήλαιο Αρκουδιώτισσα
Το ΣΠΗΛΑΙΟ ΑΡΚΟΥΔΙΩΤΙΣΣΑ Ή ΑΡΚΟΥΔΙΑ, στην ίδια περιοχή με τη μονή. Εδώ έχει διαπιστωθεί η λατρεία κατά την αρχαιότητα - της θεάς Άρτεμης (το σπήλαιο ερευνήθηκε από τον αρχαιολόγο Κ. Δαβάρα).
Χανιά - Σούγια - μονοπάτι
Ένα πολύ ενδιαφέρον μονοπάτι ξεκινάει από το χωριό Σούγια και οδηγεί στην παραλία του Λισσού. Η διαδρομή διαρκεί περίπου δύο ώρες και διανύει ένα αυθεντικό τοπίο της κρητικής υπαίθρου, με πλατάνια, χαρουπιές, πεύκα και πικροδάφνες και θάμνους. Το μονοπάτι οδηγεί στην παραλία της Λισσού, που βρέχεται από το Λιβυκό Πέλαγος. Στην ακτή υπάρχουν λείψανα του αρχαίου οικισμού.
Χανιά - Oροπέδιο Ασκύφου
Tο Oροπέδιο περιβάλλεται από τρεις κορυφές των Λευκών Ορέων, το Κάστρο στα δυτικά (2.218 μ.), το Τρυπάλι στα ανατολικά (1.493 μ.) και οι Αγάθες στα νότια (1.511 μ.). Πιθανολογείται από τους γεωλόγους ότι κατά την προϊστορική εποχή το οροπέδιο ήταν λίμνη. Έχει σχήμα κυπελλοειδές από όπου πιθανόν προέρχεται το όνομά του, καθώς η αρχαία λέξη «σκύφος» σημαίνει κύπελλο. Η ιστορική του αξία είναι σημαντική αφού στα εδάφη του εκτυλίχθηκε μάχη μεταξύ Σφακιανών και Τούρκων το 1821 η οποία είχε νικηφόρα για τους Σφακιανούς έκβαση. Επίσης, στις 21 Αυγούστου του 1866, στο χωριό της Ασκύφου ανακηρύχθηκε η ένωση της Κρήτης, ύστερα από συνέλευση, με την υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα. Εάν σας αρέσει η εξερεύνηση, πάνω από το οροπέδιο Ασκύφου βρίσκεται αυτό της Ταύρης, όπου υπάρχει ένα ορεινό καταφύγιο, και ύστερα από 1 χλμ. σε υψόμετρο 1.200 θα συναντήσετε το οροπέδιο της Νιάτου.
Χανιά - Μηλιά
Ακολουθούμε το δρόμο από Χανιά προς Καστέλι και από το χωριό Ταυρωνίτης στρίβουμε νότια για να προσεγγίσουμε τις νότιο δυτικές παραλίες του Nομού Χανίων.
Πριν όμως φτάσουμε στα παράλια, στο χωριό Πλεμενιανά, λίγο μετά το χωριό Κάντανος στρίβουμε δεξιά για να πάμε στον παραδοσιακό οικισμό Μηλιά δίπλα στο χωριό Βλατός. Ο οικισμός αυτός απευθύνεται στους λάτρεις της ηρεμίας που μόνο η απουσία του ηλεκτρισμού μπορεί να σου δώσει. Ειδικά όσο σουρουπώνει και το φως της μέρας αντικαθιστούν τα κεριά και τα λυχνάρια η ατμόσφαιρα γίνεται μαγική θυμίζοντας εποχές αρκετές δεκαετίες πίσω.
Χανιά - Παλαιόχωρα - Φρούριο Castel Selino
Το φρούριο Castel Selino είναι χτισμένο σε λόφο πάνω από την Παλαιόχωρα. Στην περίοδο της Ενετικής κυριαρχίας στο νησί όταν το 1282 ο δούκας της Κρήτης έχτισε το φρούριο, από το οποίο αργότερα μετονομάστηκε και ολόκληρη η επαρχία (Σελίνου). Αργότερα άρχισαν να συγκεντρώνονται στην περιοχή διάφοροι βιοτέχνες, ψαράδες και έμποροι από τα περίχωρα ώστε αναπτύχθηκε εμπορικά ο οικισμός. Το φρούριο καταστράφηκε από τον τρομερό κουρσάρο Μπαρμπαρόσα το 1539.
Χανιά - Αγία Ρουμέλη
Η Αγία Ρουμέλη είναι ένα γραφικό παραθαλάσσιο χωριό βρίσκεται στην έξοδο του φαραγγιού της Σαμαριάς, γι’ αυτό και πολλοί πεζοπόροι την προτιμούν για τη διανυκτέρευσή τους, αφού διασχίσουν το φαράγγι. Αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν πως στην τοποθεσία προϋπήρξε η αρχαία πόλη Τάρρα που αναπτύχθηκε στους υστερομινωικούς και ρωμαϊκούς χρόνους και λείψανα των πολιτισμών θα βρείτε στην περιοχή. Η πόλη πρέπει να ιδρύθηκε τον 5ο π.Χ. αιώνα και άκμασε κατά τα ελληνιστικά, τα ρωμαϊκά και τα βυζαντινά χρόνια. Πρόκειται για μία από τις έξι πόλεις που συγκρότησαν το Κοινό των Ορείων. Η ανασκαφή της έφερε στο φως το αρχαίο νεκροταφείο της πόλης με σημαντικά κτερίσματα, τα ερείπια ναού του Ταρραίου Απόλλωνα (κατά άλλη εκδοχή, της Aρτέμιδος), νομίσματα που δείχνουν την αυτονομία της, όπως και έργα της υαλουργίας που αναπτύχθηκαν στη ρωμαϊκή εποχής. Τα ευρήματα βρίσκονται στις προθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Χανίων.
Χανιά - Μονοπάτι Ε4
Το Mονοπάτι Ε4, ξεκινώντας από τα Πυρηναία δια μέσου των Άλπεων και διασχίζοντας όλη την Ελλάδα, φθάνει στην Κίσαμο, διασχίζει την Κρήτη μέχρι την Κάτω Ζάκρο και τελειώνει στην Κύπρο. Οι περιπατητές που ακολουθούν το Ε4 έχουν την δυνατότητα, διαβαίνοντας μονοπάτια, σκαρφαλώνοντας πάνω από βράχια και διασχίζοντας άγρια φαράγγια και ξεχασμένους οικισμούς, να ανακαλύψουν κρυμένες γωνιές, να απολαύσουν τη φύση σε όλο το μεγαλείο της και να βιώσουν ήθη και έθιμα κοντά σε αυθεντικούς ανθρώπους. Οι διαδρομές διασχίζουν σχεδόν όλο τον ορεινό όγκο και προσφέρουν τις ωραιότερες θέες.
Προτεινόμενες διαδρομές του Ε4 είναι:
1. Καστέλι Κισάμου-Σφηνάρι, 22.5 χλμ., 6.5 ώρες, Άνοιξη - Φθινόπωρο - 2. Σφηνάρι-Μονή Χρυσοσκαλίτισσας, 32 χλμ., Άνοιξη - Φθινόπωρο - 3. Χρυσοσκαλίτισσα-Παλαιόχωρα, 22 χλμ., Άνοιξη - Φθινόπωρο - 4. Παλαιόχωρα-Σούγια, 14.5 χλμ., Άνοιξη - Φθινόπωρο - 5. Σούγια-Αγ. Ρουμέλη, 20 χλμ., Απρίλη - Σεπτέμβρη - 6. Αγία Ρουμέλη-Λουτρό, 13 χλμ., όλο το χρόνο - 7. Λουτρό-Φραγκοκάστελο, 19.5 χλμ., όλο το χρόνο - 8. Σούγια - Κουστογέρακο-Ομαλός, 24.5 χλμ., Άνοιξη - Φθινόπωρο - 9. Σούγια-Φαράγγι Αγίας Ειρήνης, 15 χλμ., Μάη - Σεπτέμβρη - 10. Ομαλός-Αγία Ρουμέλη, 18 χλμ., Μάη - Οκτώβρη
Χανιά - Oροπέδιο Ασκύφου
Tο Oροπέδιο περιβάλλεται από τρεις κορυφές των Λευκών Ορέων, το Κάστρο στα δυτικά (2.218 μ.), το Τρυπάλι στα ανατολικά (1.493 μ.) και οι Αγάθες στα νότια (1.511 μ.). Πιθανολογείται από τους γεωλόγους ότι κατά την προϊστορική εποχή το οροπέδιο ήταν λίμνη. Έχει σχήμα κυπελλοειδές από όπου πιθανόν προέρχεται το όνομά του, καθώς η αρχαία λέξη «σκύφος» σημαίνει κύπελλο. Η ιστορική του αξία είναι σημαντική αφού στα εδάφη του εκτυλίχθηκε μάχη μεταξύ Σφακιανών και Τούρκων το 1821 η οποία είχε νικηφόρα για τους Σφακιανούς έκβαση. Επίσης, στις 21 Αυγούστου του 1866, στο χωριό της Ασκύφου ανακηρύχθηκε η ένωση της Κρήτης, ύστερα από συνέλευση, με την υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα. Εάν σας αρέσει η εξερεύνηση, πάνω από το οροπέδιο Ασκύφου βρίσκεται αυτό της Ταύρης, όπου υπάρχει ένα ορεινό καταφύγιο, και ύστερα από 1 χλμ. σε υψόμετρο 1.200 θα συναντήσετε το οροπέδιο της Νιάτου.
Χανιά - Σούγια - μονοπάτι
Ένα πολύ ενδιαφέρον μονοπάτι ξεκινάει από το χωριό Σούγια και οδηγεί στην παραλία του Λισσού. Η διαδρομή διαρκεί περίπου δύο ώρες και διανύει ένα αυθεντικό τοπίο της κρητικής υπαίθρου, με πλατάνια, χαρουπιές, πεύκα και πικροδάφνες και θάμνους. Το μονοπάτι οδηγεί στην παραλία της Λισσού, που βρέχεται από το Λιβυκό Πέλαγος. Στην ακτή υπάρχουν λείψανα του αρχαίου οικισμού.
Φαλάσαρνα
Επιστρέφοντας από την περιήγησή σας στο ακρωτήρι της Γραμβούσας, θα κατηφορίσετε προς τα νότια και δυτικά παράλια, με προορισμό την περιβόητη Φαλάσαρνα. Για να φτάσετε στη Φαλάσαρνα θα πρέπει να φτάσετε ως τον Πλάτανο και από ‘κεί να στρίψετε προς τα βόρεια προς Καβούσι ακολουθώντας τις πινακίδες. Διανύοντας τη διαδρομή προς τα Φαλάσαρνα θα έχετε μια θέα μαγευτική προς τα ερείπια της αρχαίας πόλης, την πυκνή βλάστηση και το γαλάζιο του πελάγους.
Η αρχαία Φαλάσαρνα ήταν επίνειο της Πολυρρήνιας στην αρχαιότητα, το οποίο παρείχε στην κραταιά πόλη μεγάλη ασφάλεια λόγω του απόρθητου φρουρίου που διέθετε. Διαδραμάτισε ως πόλη με ναυτικό σταθμό σημαντικό ρόλο στο εμπόριο και τη ναυτιλία πράγμα το οποίο και της απέφερε τον ανάλογο πλούτο και έφτασε να ξεπεράσει σε ανάπτυξη την Πολυρρήνια. Μάλιστα κυκλοφορούσε και το δικό της νόμισμα που από τη μια όψη απεικόνιζε το κεφάλι μιας γυναίκας και από την άλλη τα ψηφία ΦΑ ανάμεσα σε μία τρίαινα.
Η πόλη φαίνεται να είχε ήδη ιδρυθεί από τους ιστορικούς χρόνους αν και η ονομασία της είναι προελληνική. Στον αρχαιολογικό χώρο της πόλης θα δείτε σήμερα υπολείμματα από τα τείχη της που θα πρέπει ασφαλώς να ήταν πολύ ισχυρά, κρίνοντας από το μέγεθός τους.
Ένας πέτρινος θρόνος –που πιθανά ήταν αφιερωμένος στον Ποσειδώνα ή στη Δίκτυννα- σώζεται επίσης, καθώς και τα απομεινάρια της ακρόπολης στο ύψωμα του λόφου. Στο χώρο ανακαλύφθηκαν επίσης λαξευτοί τάφοι αλλά και λείψανα του ναού του Απόλλωνα και της Δίκτυννας.
Αρχαία Άπτερα
Ακολουθώντας τον βόρειο οδικό άξονα προς το Ρέθυμνο και σε απόσταση 15 χλμ. από τα Χανιά θα επισκεφθείτε τον χώρο που ήταν χτισμένη η αρχαία Άπτερα. Η αρχαία Άπτερα ήταν μία από τις σπουδαιότερες στην αρχαιότητα πόλεις - κράτη της δυτικής Κρήτης. Ιδρύθηκε τον 7ο αιώνα π.Χ. και καταστράφηκε ολοκληρωτικά το 823 μ.Χ. από Σαρακηνούς πειρατές, αφού ξετύλιξε μια ένδοξη πορεία αιώνων. Το τοπωνύμιο αποδίδεται στον Απτέρα ή Πτέρα, που υπήρξε ο ιδρυτής και άρχοντάς της. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή ονομάστηκε Άπτερα από τις Σειρήνες που κατέστησαν «άπτεραι και λευκαί» μετά την ήττα τους στον αγώνα με τις Μούσες. Μάλιστα πιστεύεται ότι έπεσαν στη θάλασσα και έτσι δημιουργήθηκαν τα νησιά Λεύκαι στον κόλπο της Σούδας. Τα ευρήματα μαρτυρούν ότι κατοικείτο από την αρχαϊκή περίοδο έως τα βυζαντινά χρόνια και ανέπτυξε σημαντική εμπορική δράση.
Οι αρχαιολογικές ανασκαφές ανέδειξαν ένα μικρό Ιερό, πιθανόν αφιερωμένο στη θεά Δήμητρα. Ανακαλύφθηκαν ακόμη αγάλματα, επιγραφές, επιτύμβιες στήλες και κεραμικά που κοσμούν σήμερα τις προθήκες του Aρχαιολογικού Mουσείου Χανίων. Θα δείτε ακόμη στον χώρο λείψανα από ένα μικρό θέατρο, θεμέλια οικιών, λαξευτούς τάφους -των ρωμαϊκών χρόνων- και μεγάλες θολωτές δεξαμενές, από τις οποίες μία πολύ καλά διατηρημένη, χωρίζεται σε τρία διαμερίσματα. Βρέθηκαν ακόμη στην περιοχή νομίσματα που αποδεικνύουν την αυτονομία της πόλης.
Ελαφονήσι
Στα πέντε μόλις χιλιόμετρα μετά, νότια της Μονής Χρυσοσκαλίτισσας θα συναντήσετε το ειδυλλιακό Ελαφονήσι. Το τροπικό τοπίο συνθέτουν μια πλατιά και μεγάλη σε μήκος ακροθαλασσιά που καλύπτεται από ροζ αμμουδιά, τα ρηχά γαλαζοπράσινα νερά που φτάνουν ως το Ελαφονήσι στο εκατό μέτρα από την ακρογιαλιά, ιριδίζοντας από τα όστρακα που κρύβονται στα αβαθή ύδατα. Περπατώντας θα φτάσετε στη νησίδα διασχίζοντας τη θάλασσα που δεν ξεπερνά το ένα μέτρο σε βάθος ως εκεί.
Η βλάστηση στη νησίδα συνίσταται από κέδρους και κρινάκια της θάλασσας. Η αρχαιότερη ονομασία του νησιού ήταν Ιουσαγόρας και υπήρξε τόπος λατρείας του Απόλλωνα φέροντας στην επιφάνειά του Ιερό αφιερωμένο στο θεό.
Στα νότια διακρίνονται άλλα δύο νησάκια η Μύλη και η Μέση που αποτέλεσαν και τα τρία μαζί ένα σύμπλεγμα, τις Μουσαγόραι νήσους. Στην ενετοκρατία μετονομάστηκε σε Scoglio Lafonisi απ’ όπου προέρχεται και η σύγχρονη ονομασία του. Η μεταφορά σας στην περιοχή μπορεί να γίνει εναλλακτικά και με καΐκια από τα Χανιά, το Καστέλι και την Παλαιόχωρα με ενδιάμεσο σταθμό στη Μονή Χρυσοσκαλίτισσας.
Γαύδος
Η Γαύδος κατά τον Καλλίμαχο, ήταν το νησί της Καλυψούς, η γνωστή από το έπος Ωγυγία. Μάλιστα μπορείτε και οι ίδιοι να δείτε το «παλάτι» της νύμφης κοντά σε ένα σπήλαιο, αν ρωτήσετε κάποιον Γαυδιώτη. Βέβαια η Γαύδος εκτός από τη μυθολογική της αίγλη, χρησιμοποιήθηκε και ως τόπος εξορίας «φιλοξενώντας» γνωστούς Eλληνες αγωνιστές όπως ο Άρης Βελουχιώτης, ο Μάρκος Βαφειάδης, ο Παρτσαλίδης κ.ά. και τα σπίτια που έμεναν σώζονται σήμερα. Άλλα αξιοθέατα του νησιού είναι οι τάφοι που χρονολογούνται από τη μινωική εποχή, αν και δεν έχουν βρεθεί κτίσματα της ίδιας περιόδου, στον όρμο του Λάβρακα, στα ΒΔ της Γαύδου. Στη ίδια τοποθεσία βρέθηκαν ερείπια οικισμού της ρωμαϊκής εποχής, που θεωρείται ότι σχετίζεται με τη Γόρτυνα Ηρακλείου. Στον χώρο θα δείτε υπολείμματα του υδραγωγείου και ο φούρνος που χρησιμοποιούταν για την εκμετάλλευση του σιδηρομεταλλεύματος. Εξάλλου, πιστεύεται ότι η ουσιαστική αποδάσωση της Γαύδου χρονολογείται από τη ρωμαϊκή εποχή, όταν τα δένδρα της χρησιμοποιήθηκαν ως καυσόξυλα για την παραγωγή σιδήρου.
Ο σίδηρος εξαγόταν από τον λιμένα του Λάβρακα που σήμερα βρίσκεται τρία μέτρα κάτω από τη θάλασσα. Νοτιοανατολικά από τον Λάβρακα, στην περιοχή του Αϊ-Γιάννη υπάρχουν τα ερείπια πόλης από την πρώτη βυζαντινή περίοδο. Κατά την περίοδο αυτή, η πόλη του Αϊ-Γιάννη είχε 8.000 κατοίκους, ενώ η σπουδαιότητα της Γαύδου αποδεικνύεται από το γεγονός ότι είχε δικό της επίσκοπο. Στον Αϊ-Γιάννη θα δείτε και το ομώνυμο ξωκλήσι που ανεγέρθηκε από το 900 μ.Χ. Στο χωριό Βατσιανά θα βρείτε ένα αξιόλογο Λαογραφικό Μουσείο και στον οικισμό Άμπελο θα δείτε τα αμπέλια του… Μίνωα. Στη θέση Ψαθί, επίσης, ευρήματα μαρτυρούν την ύπαρξη μινωικού οικισμού. Το Καστρί είναι η πρωτεύουσα του νησιού, όπου θα κάνετε πολύ όμορφους περιπάτους στα γραφικά σοκάκια με τα πετρόχτιστα σπίτια και τους πλημμυρισμένους από λουλούδια κήπους. Στη Γαύδο θα βρείτε υπέροχες παραλίες στο Σαρακήνικο, τον Αϊ-Γιάννη, τον Πύργο, τον Ποταμό, και στο βοτσαλένιο Λάβρακα, αλλά και την αμμώδη παραλία στο ακρωτήρι της Τρυπητής με τις τρεις φυσικές διαδοχικές καμάρες στο βράχο που ενώνεται με τη θάλασσα και λέγεται πως σ’ αυτό τον τόπο κρατήθηκε αιχμάλωτος ο Οδυσσέας από την Καλυψώ. Στο ίδιο ακρωτήρι θα δείτε και έναν εγκαταλελειμμένο φάρο, τον δεύτερο σε ορατότητα σε όλο τον κόσμο ύστερα από αυτόν της Γης του Πυρός στην Αργεντινή.
Ο πύργος είχε ύψος 14 μ., ενώ το εστιακό του ύψος ήταν 360 μέτρα. Κτίστηκε από τη Γαλλική Εταιρία των Οθωμανικών Φάρων το 1880 και εντάχθηκε στο ελληνικό φαρικό δίκτυο μετά τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13, αλλά καταστράφηκε από βομβαρδισμό των Γερμανών το 1942. Αντικαταστάθηκε από τον φάρο που λειτουργεί σήμερα λίγο νοτιότερα στο ίδιο ακρωτήρι. Όπου και αν προτιμήσετε να κατασκηνώσετε, θα βρείτε εύκολα ένα δέντρο -πεύκο, κέδρο, πλατάνι- να στήσετε τη σκηνή σας και να είστε σίγουροι πως κανένας δε θα ταράξει τη γαλήνη σας και σε τίποτα δεν θα σας θυμίζει η παραμονή σας στο νησί της Καλυψούς σε ποια εποχή ζείτε.
